Pancho Villa

Pancho Villa
Gobernador de Chihuahua (es) 1913 - 1914
Vida
Nacimientu	San Juan del Río del Centauro del Norte (es) , 5 de xunu de 1878[1]
Nacionalidá	Méxicu
Muerte	Hidalgo del Parral, 20 de xunetu de 1923[1] (45 años)
Causa de la muerte	mancada por arma de fueu
Estudios
Llingües falaes	castellanu[2]
Oficiu	políticu, partisanu
Seudónimos	Pancho Villa y Francisco Villa
Serviciu militar
Cuerpu militar	Caballería
Graduación	xeneral
Lluchó en	Revolución mexicana
IMDb	nm0897642

José Doroteo Arango Arámbula,^[3] más conocíu pol so seudónimu Francisco Villa o'l hipocorísticu d'ésti, Pancho Villa, foi unu de los xefes de la revolución mexicana,^[4] que la so actuación militar foi decisiva pa la derrota del réxime del entós presidente Victoriano Huerta.^[4] Orixinariu del estáu de Durango^[5] (desconozse si yera de Ríu Grande^[6] o de San Juan del Río^[5]), nació'l 5 de xunu de 1878^[7] y morrió asesináu nuna emboscada en Hidalgo del Parral (Chihuahua) el 20 de xunetu de 1923.^[8] Mientres la revolución foi conocíu como "El Centauru del Norte".^[9]

Comandante de la División del Norte,^[10] foi caudiellu del estáu nortizu de Chihuahua, que, dáu'l so tamañu, riqueza mineral y tamién la proximidá a los Estaos Xuníos d'América, apurrió-y cuantiosos recursos. Villa foi gobernador provisional de Chihuahua en 1913 y 1914. Anque nun se-y aceptó nel panteón de los héroes nacionales hasta venti años dempués de la so muerte, la so memoria hónrase güei por mexicanos, norteamericanos y persones de tol mundu.^[11] Amás, numberoses cais y barrios en Méxicu y otros países fueron nomaos nel so honor.

Villa y los sos siguidores, conocíos como villistas, apoderar de les tierres de los hacendados pa distribuyiles a los llabradores y soldaos. Apoderar de trenes y, como dellos xenerales revolucionarios, usó dineru fiduciario impresu pa pagar pola so causa.

El dominiu de Villa al norte de Méxicu romper en 1915,^[12] al traviés d'una serie de derrotes que sufrió en Celaya y Agua Prieta en manes d'Álvaro Obregón y Plutarco Elías Calles. Dempués del ataque de Villa a Columbus, en 1916, el xeneral John J. Pershing trató infructuosamente de prindar a Villa mientres un añu. Como diz el corríu popular n'alcordanza de la victoria tácita de Villa, sobre quien fuera un pocu dempués, el comandante de les tropes d'Estaos Xuníos na Primer Guerra Mundial:

En Columbus quema y pilla

Pershing lo viene a buscar
el Tigre se vuelve ardilla
y no lo puede encontrar...

Mi general Pancho Villa, le venimos a cantar...

Villa retirar en 1920 y dióse-y una gran propiedá qu'él convirtió nuna colonia militar pa les sos exsoldados. En 1923 decidió volver arreyase na política mexicana y como resultancia foi asesináu, probablemente por órdenes del Xeneral Plutarco Elías Calles y del Xeneral Álvaro Obregón.

1. ↑ ^{1,0 1,1} Afirmao en: Encyclopædia Britannica Online. Identificador Encyclopædia Britannica Online: biography/Pancho-Villa-Mexican-revolutionary. Apaez como: Pancho Villa. Data de consulta: 9 ochobre 2017. Llingua de la obra o nome: inglés.
2. ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
3. ↑ Taibo 2006, p. 16
4. ↑ ^{4,0 4,1} Krauze, 2009; 15-18
5. ↑ ^{5,0 5,1} Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes Y
6. ↑ Taibo, 2006; 18
7. ↑ Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes KATZ
8. ↑ Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes K
9. ↑ Katz, 2007; 532
10. ↑ Krauze, 2009; 152
11. ↑ Katz, 2007; 391-392
12. ↑ Krauze, 2009; 172